23. Cijfers liegen niet, maar ze kloppen niet altijd…

Hieronder wat voorbeelden van verwarring met cijfers.

Koffie is na olie het grootste exportproduct…, op internet zijn er heel wat bronnen die dit bevestigen. Maar na een beetje zoekwerk blijkt het een misverstand te zijn. De export in 2021 was $36 miljard, een mooi bedrag, maar daarmee komt koffie niet hoog in de handelsranglijsten. Het misverstand stamt uit 1999 toen de schrijver Mark Pendergast het tweede-plaatsverhaal publiceerde. Hij rectificeerde het later, maar de “urban myth” blijft rondwaren.

Graanschuur Oekraïne

Na de inval van Rusland in Oekraïne kwamen de berichten over het belang van de Russische en Oekraïense tarweproductie. “Vandaag de dag komt meer dan een kwart van de wereldwijde tarweproductie uit Rusland en Oekraïne” meldde de website van Maarten van Rossum. Deze bron zei hetzelfde.

 “Tot voor kort was de verwachting dat een achtste van alle tarwe op de wereldmarkt in 2022 uit Oekraïne zou komen” , zei De Correspondent.   

Oekraïne is inderdaad een grote tarweproducent, vergelijkbaar met Duitsland maar kleiner dan Frankrijk, het land produceert ongeveer 3,3 % van de wereldproductie. Samen met Rusland is de productie bijna 15% van de wereld.

Van de totale wereldwijde tarweproductie van 760 miljoen ton blijft driekwart in het eigen land, ongeveer een kwart wordt geëxporteerd (ca. 200 miljoen ton). In deze exportmarkt is Oekraïne een grote speler, de kleinste van de grote vijf die samen ruim de helft van de wereldexport afdekken. Oekraïne verzorgt ongeveer 8% van de wereldexport van tarwe.

Natuurlijk reageert de markt heftig als grote exporteurs hun klanten niet kunnen bedienen, maar de wereldmarkt is goed in staat de veranderingen op te vangen. Na de februari-prijspaniek vanwege de Russische inval is de prijs weer gedaald.

Het economisch belang van de tarwe-export is groot, er gaat ca. $50 miljard in rond. Maar met dit bedrag staat tarwe slechts op de 64ste plaats in de wereldhandel. Ter vergelijking: de Nederlandse landbouwexport is €104 miljard, waarvan €75 miljard uit eigen Nederlandse productie.

De verwarring rond tarwe komt wellicht ook omdat we de term “graan” soms als synoniem gebruiken voor tarwe. In het dagelijks woordgebruik is dat niet erg, maar voor de statistiek moeten we onthouden dat tarwe een graan is; maïs of gerst of haver of rogge zijn ook granen. In de Nederlandse statistiek wordt maïs vaak buiten de “graancijfers” gehouden. In de internationale cijfers wordt rijst (ook een graan) vaak apart gehouden. Tarwe kennen we als de grondstof voor ons brood. Dat leidt nog wel eens tot romantische verhalen over onze landbouw die ons van brood voorziet, maar dat geldt niet voor Nederlandse tarwe. De ca. 1,2 miljoen ton (ongeveer 130.000 hectare) aan tarwe die Nederland produceert wordt vrijwel volledig gebruikt voor veevoer, net als maïs (bijna 200.000 ha).

Export en productie

Het onderscheid tussen export en productie leidt wel vaker tot verwarring. Een voorbeeld is de uienmarkt. Er wordt wereldwijd ongeveer 100 miljoen ton aan uien geproduceerd. Daarvan wordt 5% geëxporteerd, de grootste exporteur is…. Nederland! Een kleine producent kan dus toch wereldmarkleider (20% !) zijn en veel is soms tegelijkertijd weinig.

Energiecijfers

In de energiestatistiek kunnen cijfers ook verwarring geven.

Een voorbeeld: “De meeste windmolens hebben een energieopbrengst van ongeveer vierhonderd kilowatt. Dit is genoeg voor vijfhonderd huishoudens”. Wat zou hier bedoeld worden? Opbrengst druk je niet uit in kilowatt, maar in kilowattuur. Windmolens hebben een vermogen van bv. 4 MW (4000 kW), de grote molens (zoals die bij Urk) hebben een vermogen van 7,5 MW (7500 kW), de 400 kilowatt is dus wel een erg kleine molen…  Als de genoemde 400 kW aan vermogen verdeeld wordt over 500 huishoudens, dan is dat 0,8 kW per huishouden. Een huishouden gebruikt ongeveer 3000 kWh aan elektriciteit. Verdeeld over 8760 uren per jaar (365 dagen * 24 uur) is het gemiddelde vermogen: 3000 kWh/8760 uur =  0,34 kW. De uitspraak is onbegrijpelijke kletskoek.

Nog een voorbeeld: “Als je dan bedenkt dat een gemiddeld Nederlands huishouden ongeveer 3000 kWh per jaar verbruikt, zou je kunnen stellen dat één windmolen 2.100 huishoudens een jaar lang van energie kan voorzien”.

Deze uitspraak is iets minder kletskoek. Met een molen van 3 MW en 2100 uren vollastproductie (dat haal je op een slechte locatie wel) wordt 6,3 miljoen kWh geproduceerd. Dat zijn inderdaad 2100 huishoudens van 3000 kWh. Maar de fout zit in het woord “energie”. Het Nederlandse huishouden gebruikt per jaar veel meer energie dan de ongeveer 3000 kWh aan elektriciteit, we gebruiken ook nog eens 13.000 kWh aan gas. Er had moeten staan: … een jaar lang van elektriciteit kan voorzien.

“Stroomgebruik huishoudens” invoeren als nieuwe eenheid kan natuurlijk. Als we afspreken dat er 3000 kWh mee bedoeld wordt, dan is het duidelijk. Bedenk wel dat dat ons totale energiegebruik in  Nederland dan overeenkomt met 183 miljoen huishoudens, iets meer dan de “echte” 8 miljoen. Of onthoud: het stroomgebruik van de Nederlandse huishoudens is ca. 24 TWh, dat is 20% van het totale stroomgebruik en dat is weer 20% van ons totale energiegebruik.

Nog eentje: uit een artikel in Trouw van 2 januari 2021 : “Ruim de helft van het Deense energieverbruik is afkomstig van wind, en twee derde is hernieuwbaar”. Bedoeld werd dat ruim de helft van het Deense stroomgebruik afkomstig is uit wind. Ook in Denemarken is het stroomgebruik maar een deel (ca 20%) van het energiegebruik. De kop had moeten zijn: 10% van het energieverbruik is afkomstig van wind (50% van 20%) of: de helft van het stroomverbruik is afkomstig van wind.

In ons land is nu ongeveer 20 % van de stroomproductie afkomstig van windmolens. Ons stroomgebruik (ca. 115 TWh) is ongeveer 20%  van ons totale energiegebruik van ca. 550 TWh. Het windaandeel in het totaal is dus: 20% van 20% is 4% van het totale energiegebruik. Ook hier geldt: veel is soms ook weinig.

Kortom: kijk uit met cijfers….

Toe beste lezer, subscribe even (gratis natuurlijk).

Relevante links:

Over het koffie misverstand

Mooie animatie van de veranderende export van tarwe .

Over het belang van Rusland en Oekraïne in de landbouwmarkt