18. Oeps, klant van Gazprom, wat nu?
We willen nu natuurlijk zo veel mogelijk afstand bewaren van Gazprom, maar dat is nog niet zo makkelijk...
Energie-Nederland, de branchevereniging van zestig energieproducenten en leveranciers, zetten Gazprom en Wingas uit hun club. UEFA wil hun hoofdsponsor Gazprom kwijt, Schalke 04 stopte er al mee. Maar hoe moet het nou met de ruim honderd Nederlandse gemeenten en andere overheden die hun gas van Gazprom betrekken?
Samenwerken en handeldrijven met “lastige” landen is een van de oer-Nederlandse eigenaardigheden. We vinden Rusland maar een raar land, maar de MH 17 en de inval in de Krim waren geen aanleiding om geen zaken met ze te doen. We herhaalden steeds “ze zijn een betrouwbare handelspartner, hun gascontracten komen ze altijd na”. Gazprom levert al jaren aan de Nederlandse gasbedrijven, maar sinds 2012 opereert Gazprom met Gazprom Energy vanuit ’s Hertogenbosch ook als een concurrent. De website is duidelijk:
Gazprom Energy maakt deel uit van de Gazprom Group, een van ’s werelds grootste energiebedrijven. Dat biedt continuïteit als het gaat om de levering van energie. Bovendien hoeven we voor het leveren van gas geen gebruik te maken van tussenpersonen. Daardoor blijven onze tarieven transparant en scherp. Toch is Gazprom Energy vooral een Nederlands bedrijf. En dat merk je.
Een Nederlands bedrijf dus…. Ruim honderd Nederlandse gemeenten en waterschappen konden de gunstige voorwaarden niet negeren en tekenden dus bij het kruisje. Sinds de inval Oekraïne ligt dat toch wat gevoelig…
Welke Russische lijken rollen straks nog meer uit de kast?
Een van de oorzaken voor de onrust op de gasmarkt was de lage vulgraad van de gasopslagen ( UGS – underground gas storage ). Voor de olievoorraden moet Nederland voldoen aan internationale afspraken, maar voor gas zijn er geen afspraken, dat laten we over aan de markt. De grootste drie UGS -en van Europa zijn Rehden in Duitsland, Haidach in Oostenrijk en Bergermeer in Noord-Holland. Rehden, dat 3,9 miljard m3 kan bergen, is van Astora uit Kassel (D.), een volle dochter van… Gazprom. Haidach kan 2,9 miljard m3 bergen is ook van Astora, dus ook van Gazprom. Bergermeer kan 4,1 miljard m3 opslaan, de UGS is van TAQA Energy bv, een dochter van de Abu Dhabi National Energy Company. Deze opslag wordt gebruikt door… Gazprom. Alle drie deze UGS giganten werden in 2021 niet volledig bijgevuld door Gazprom. Waarom werd nooit helemaal duidelijk, kón Gazprom het volume niet leveren of was het een opzetje om Europa de kracht en macht van Gazprom te laten ervaren? Wist het Kremlin wat er in februari stond te gebeuren? In Duitsland mopperen ze “Wer Rehden und seine Füllstände beherrscht, hat Macht “.
Op het Nederlandse net is ook de UGS in de gigantische zoutcavernen van Jemgum, vlak over de grens in Duitsland, aangesloten. Deze UGS werd ontwikkeld door het Duitse energiebedrijf EWE, uit Oldenburg, en Wingas. Wingas is een bedrijf van het Duitse Wintershall en … Gazprom. En Wintershall is van BASF en van de LetterOne groep; LetterOne is weer van Mikhail Fridman, één van de rijkste mannen van Rusland. En wie doet het grootste deel van de exploitatie? … Astora.
Wintershall wint ook gas bij ons op de Noordzee, via Wintershall Noordzee waarvan de helft eigendom is van… Gazprom.
Wingas is ook in Nederland actief als energiebedrijf, vanuit Rijswijk wordt de marketing geregeld. Maar nu zijn beide bedrijven, Gazprom en Wingas, dus door hun collega’s in Energie Nederland geroyeerd. Maar of de leden nu ook hun contracten met Gazprom en Wingas opzeggen is nog de vraag. Bv. Eneco koopt een deel van haar gas via Wingas. De realiteit is natuurlijk dat Europa een groot deel van haar gasbehoefte afdekt met Russisch gas en Nederland moet ook steeds meer importeren, dan kun je niet om Gazprom heen….
afb. Gaslevering van Russisch aan Nederland, België en Duitsland.
Nederland had dat al vroeg in de gaten. Om Nederland de spin in het Europese gasweb te maken werd staatsbedrijf Gasunie aandeelhouder in de Nordstream 1 pijpleiding uit 2012. Deze 1200 km lange leiding door de Oostzee kan 55 miljard m3 gas per jaar verpompen. De hoofdaandeelhouder is… Gazprom. De leiding eindigt in Greifswald in Mecklenburg, vandaar gaat de NEL (Nordeuropäische Erdgas Leitung) naar de USG in Rheden, die verbonden is met een leiding naar Nederland. De NEL is van OPAL gastransport GmbH. 51% van de aandelen is van…. Wingas en Gazprom, Gasunie zit er met 25,13 % in.
Gazprom, Astora, Wingas zijn onderdeel van dezelfde structuur waarin de Russische staat de baas is. Ze leveren dus Russisch gas, zijn eigenaar van (een deel van) de leidingen-infrastructuur, ontwikkelen, beheren de grote gas-opslagen en sluiten contracten met de grote Nederlandse afnemers.
De Europese voetbalbond had Gazprom als hoofdsponsor, dat was goed zichtbaar bij elke wedstrijd. Het bracht jaarlijks €30 miljoen of meer in het laadje. In het executive committee zat ook de voorzitter van de Russische voetbalbond, de oud voorzitter van Zenit uit St. Petersburg dat in de Gazprom Arena speelt. Deze bestuurder, Alexander Dyukov, is in het dagelijks leven de CEO van Gazprom Neft, het oliebedrijf van…. Gazprom. De sponsor was dus ook bestuurder.
Gazprom controleert 17% van de wereldwijde gasreserves en verzorgt 68% van de Russische gasproductie. Gazprom was een staatsbedrijf maar is nu een zelfstandig bedrijf met iets meer dan 50% van de aandelen in handen van de Russische staat. De aandeelhouders hebben een vervelende week achter de rug, de koers halveerde op 24 februari.
afb. koers van Gazprom op de beurs in Moskou
De grote concurrent van Gazprom is Rosneft, dit oliebedrijf waarvan de staat de grootste aandeelhouder is, groeit op gasgebied. Ze zijn inmiddels goed voor ca. 30% van de Russische productie. Rosneft levert niet in Nederland. Als Nordstream 2 ooit nog eens open gaat kan dat veranderen, want ze eisen transportcapaciteit in Nordstream 2. Afgezien van Rosneft bedrijven die via trustkantoren in Nederland actief zijn, is Rosneft in Nederland niet groot. In het Verenigd Koninkrijk is dat anders, daar is nu onrust omdat BP voor 19,75% eigenaar is van Rosneft.
(…update 28-2: BP heeft zich losgemaakt van Rosneft)
Er is ook nog Lukoil, ook een Russische olie- en gasgigant. Het bezit samen met Total een raffinaderij in Vlissingen en heeft zo’n 2500 tankstation in Europa, met ongeveer 75 in Nederland. Op de social media wordt al opgeroepen niet meer bij Lukoil te tanken… Als de actievoerders nou maar niet naar BP gaan.
Toe beste lezer, subscribe op Rekenen met Energie (gratis).
relevante links:
Een mooi artikel van Follow the Money en een van Jilles van den Beukel & Lucia van Geuns van HCSS (The Hague Centre for Strategic Studies)
Over de EU afhankelijkheid van Russisch gas en wat Oekraïne daarvan vindt
Meer over Astora, Wingas in de Benelux, Gazprom Neft, Gazprom Energy in Nederland
De gasopslagen in Jemgum , Rehden, Haidach, Bergermeer
Naar Energie-Nederland en het bericht dat ze Gazprom en Wingas eruit zetten.
update 1 maart.
Op de EU sancties lijst van 28-2 staan ook wat energie mannen, zoals Igor Sechin de CEO van Rosneft ; Nikolay Tokarev de CEO van Transneft ; Petr Olegovich Aven en zijn business partner Mikhail Fridman (die dus in Wingas zit). Curieus is dat Fridman geboren is in Lviv, Oekraïne….