16. Energiebelastingen in '22

Toch een paar veranderingen dit jaar....

Een jaar geleden, in nummer 4, besprak ik de energiebelastingen van 2021. Ik sloot af met de verdelingsvraag: gaan we zo door of gaat er iets veranderen? Deze nr. 16 is een update voor 2022, met weer aandacht voor het verdelingsvraagstuk en de veranderingen.

Belasting om ons gedrag te beïnvloeden

Belastingen worden gebruikt om de overheidsuitgaven af te dekken, maar ook om ons gedrag te beïnvloeden. De “belastingen op milieugrondslag” zijn daarvan een mooi voorbeeld. Naast de milieubelastingen zijn er ook heffingen, samen brengen ze zo’n €25 miljard op, zo’n 3% van ons Bruto Binnenlands Product (BBP).

Voorbeelden van de milieubelastingen zijn: de belasting op leidingwater; de energiebelasting (EB); de Opslag Duurzame Energie- en klimaattransitie (ODE). En: sinds vorig jaar is er (weer) een vliegbelasting, de 2022 versie gaat van €7,84 naar €7,95 per vertrekkende passagier.

Om het gebruik van leidingwater wat af te remmen werd sinds 2013 de belasting ruim verdubbeld en daarbovenop ging (in 2019) de BTW op water omhoog van 6% naar 9%.

tabel 1. belasting op drinkwater

Gasgebruik afremmen

Om het gebruik van gas te stimuleren was de belasting op gas altijd erg laag, vooral voor de grote afnemers. Dat beleid werkte prima, er is geen land ter wereld waar gas zo breed werd toegepast en waar de gasminnende industrie zo mooi opbloeide. Maar nu moeten we van het gas af, de belasting wordt ook nu weer gebruikt om dit nieuwe doel te bereiken. De belasting neemt al een paar jaar elk jaar een beetje toe om het afscheid van gas te stimuleren en  heel voorzichtig worden ook de grote verbruikers wat zwaarder belast.

tabel 2. energiebelasting op aardgas (normaal tarief) per m3 excl BTW

We zien dat alle gasgebruikers meer gaan betalen, maar dat de laatste schijf de laagste groei heeft. Hoe verandert in 2022 de verhouding kleingebruik – grootverbruik? De eerste schijf betaalde in 2013 16 keer meer dan schijf 4 (>10 miljoen kuub), in 2022 werd het ruim 27 keer! De scheefgroei verergerde dus…

Als je bv 12 miljoen m3 afneemt, betaal je voor de eerste 170.000 m3 de belasting volgens schijf (kolom) 1; vanaf 170.001 m3 tot 1 miljoen m3 betaal je volgens schijf 2; dan volgens schijf 3 en voor de laatste 2 miljoen m3 betaal je volgens schijf 4.

Een huishouden dat 1300 m3 per jaar afneemt draagt nu dus 1300 * €0,3632 = €571,34 aan Energiebelasting af, hij betaalt daar ook 21% BTW over dus is het €691,32. Ook de grote verbruikers gaan meer betalen, maar de veel lagere belasting voor de grote gebruikers blijft onaangetast.

Stroomgebruik bevorderen

Om de overstap van gas naar elektriciteit te bevorderen wordt het belastinginstrument ook weer ingezet, voor de kleinverbruikers ging de belasting op stroom fors omlaag, de hoogste schijf ging iets omhoog.

De verhouding tussen het hoge en het lage tarief (in onderstaande tabel) is wat verminderd, in 2013 was het nog 233 zo hoog , in 2022 nog maar 64 keer zo hoog.

tabel 3 Belasting op elektriciteit per kWh excl BTW

Een huishouden dat 3300 kWh elektriciteit per jaar afneemt droeg in 2021 €311,12 af aan Energiebelasting, in 2022 is het 3300 * 0,03679 = €121,40 (excl BTW).

Als we de energiebelasting (excl BTW) uitdrukken in Euro per energie-eenheid is een vergelijking tussen gas en stroom mogelijk. Daarbij wordt gerekend met 8,71 kWh energie per m3 gas.

E.B. op kleinverbruik gas is € 0,36322 per m3, dat is per kWh  = €0,04 per kWh

E.B. op kleinverbruik elektriciteit   = €0,036 per kWh

Met de forse verhogingen op gas en de verlaging op elektriciteit zijn gas en elektra nu bijna gelijk, dat is echt een grote verandering!

Belastingkorting

Niet iedereen beseft dat de belasting ook wat geeft: elke stroomaansluiting met een verblijfsfunctie (dus niet alleen woningen) krijgt een belastingkorting. Deze werd vanaf 2013 minder maar sinds 2020 werd hij weer hoger en dit jaar is de groei ENORM!

tabel 4 Belastingvermindering per elektriciteitsaansluiting excl BTW

Inclusief BTW is de korting voor een huishouden nu dus €824,77. Deze meevaller is niet bij iedereen bekend, maar hij staat vermeld op uw energierekening!

ODE en SDE

De systemen die hernieuwbare energie leveren hebben nog subsidie nodig. De overheid heeft daarvoor een mooie regeling, de SDE-subsidie. De ontwikkelaar van een energieproject krijgt dankzij de SDE-subsidie gedurende 12 of 15 jaren een min of gegarandeerde opbrengst voor zijn productie. Dat geeft de zekerheid waarmee de investeerders verleid worden om te investeren. Hoewel de bijdrage vanuit de subsidie steeds lager wordt, is er toch nog veel geld nodig om de gewenste groei mogelijk te maken. Dit geld wordt ingezameld via de ODE heffing die iedereen op zijn energierekening ziet staan. In een paar jaar tijd is de ODE afdracht snel toegenomen. De ruim 7 miljoen huishoudens legden daarvoor steeds het grootste deel in, maar de regering beloofde dat de bedrijven hun aandeel zouden vergroten. In de belastingtabellen is goed te zien dat de beloofde verschuiving plaatsvindt; bij gas is schijf 1 is nu 3,6 keer hoger tegen 7,6 keer in 2013. Toch blijven de tarieven voor de hele grote afnemers veel lager dan die van de kleine gebruikers

tabel 5 Opslag duurzame energie- en klimaattransitie (ODE) op aardgas (normaal tarief) excl BTW

De groei van ODE op elektriciteit is in de hoogste schijf het grootst, maar de hoogte blijft erg laag in vergelijking met schijf 1. 

tabel 6 Opslag duurzame energie- en klimaattransitie (ODE) op elektriciteit excl BTW

De eerdergenoemde kleingebruiker (1300 m3 gas en 3300 kWh stroom) betaalt in ’22 dus aan ODE:

bij 1300 m3 gas:              1300 * €0,0865= €112,45

bij 3300 kWh stroom:    3300 m* €0,03 = €  100,-

Totaal excl BTW:  €212,45  (€257,06 incl BTW)

De totale afdrachten voor het voorbeeld huishouden zijn in 2022:

Gas: EB + ODE =          €571,34  + €212,45 = €783,79

Stroom: EB + ODE =    €121,40 + €100,-  =  €221,40

Totaal: €1005,19 excl BTW  (€1216,28  incl BTW)    

De belasting teruggave van €681,63  (€824,77 incl, BTW) gaat hier nog van af. Er wordt dus €323,56 (excl BTW) betaald.

In 2021 was EB + ODE €973,88 excl BTW met een teruggave van € 461,62, toen was de betaling het €512,26 (voor de genoemde 1300 m3 gas en 3300 kWh stroom).

Naast deze belastingafdrachten betaalt de gebruiker natuurlijk nog de kosten aan de netwerkbeheerder en de leverancier, deze kosten gaan (afhankelijk van het contract) fors omhoog in 2022.  

Draaien aan de knoppen

Dat de minister heel gericht “draait” aan de verschillende knoppen van het belastingstelsel is bekend. In de toelichting bij de veranderingen van de ODE en de Energiebelasting legde minister Wiebes destijds uit: “Daarnaast is het van belang dat de tarieven voor de energiebelasting (EB) en ODE op termijn prikkels geven die de transitie en meer specifiek de gewenste omslag van aardgas naar elektriciteit ondersteunen”. Maar in de praktijk lijkt deze transitie vooral de kleine gebruikers te betreffen.

De grote verandering bij de belasting op stoom én de verhoogde teruggave is dit jaar vooral bedoeld om de hoge marktprijzen te compenseren.

De bevoordeling van de grote gebruikers is nog steeds een kenmerk van ons Nederlandse systeem, al wordt het ietsje minder.

De stijging van de ODE zal nog wel even aanhouden, maar omdat de subsidie op hernieuwbare energie steeds minder wordt zal de groei van de ODE over 2-3 jaar verder afvlakken. Een curieus verschijnsel is dat lang niet al het geld dat via de ODE wordt opgehaald ook daadwerkelijk wordt uitgegeven. In 2019 becijferde de Rekenkamer dat er €2,5 miljard over was. De hoge marktprijzen van 2021 en 2022 zal veel uitmaken voor de uitputting van het SDE budget 2021 en 2022, er wordt heel weinig uitgekeerd!

Een bij-effect van de lage belasting bij grotere afname is dat een energiebesparende maatregel die bij een kleine gebruiker snel terugverdiend wordt, bij de grote gebruiker niet kan renderen. Veel verplichte maatregelen, de zogenaamde Erkende Maatregelen, zijn daarom voor de afnemers van meer dan 170.000 m3 gas niet verplicht – het kan niet uit… Maar met de hoge marktprijzen ligt dit anders, misschien (gratis tip voor de minister…) moet de wettekst eens worden aangepast, het betreft bijlage 10 bij de Activiteitenregeling art 2.16 die weer hoort bij het Activiteitenbesluit.

Hoe de verandering de komende jaren verder zal gaan is nu niet te zeggen, dat is aan de nieuwe regering. Zeker is dat het weer terugdraaien van de verhoogde teruggaaf tot gemopper zal leiden…. En zeker blijft dat minder gebruik altijd loont, zeker bij gas.

Enkele passende links:

Overzicht van de belastingtarieven

Over de onderbesteding van het SDE-budget

Over de financiële verplichtingen van de SDE regeling

Over de nieuwe ODE tarieven

Dit is een bewerking Rekenen met Energie  nummer 4 van januari 2021.